در جهان سینما، معدود فیلم‌هایی توانسته‌اند همانند The Matrix درک ما از واقعیت، تصویرسازی دیجیتال و اکشن مدرن را دگرگون کنند. اما در میان تمام دنباله‌هایی که پس از نسخه‌ی اصلی ساخته شدند، نظرات همواره متفاوت بوده است. حالا لورنس فیشبورن (Laurence Fishburne)، بازیگر افسانه‌ای نقش مورفئوس، در پنل «The Cast of The Matrix» در کامیک‌کان نیویورک ۲۰۲۵ از دنباله‌ی محبوب خود در این سه‌گانه پرده برداشته است — و انتخاب او شاید بسیاری را شگفت‌زده کند.
معرفی کوتاه از The Matrix و دنباله‌های آن
فیلم نخست The Matrix ساخته‌ی خواهران واچوفسکی در سال ۱۹۹۹، انقلابی در سینمای علمی‌تخیلی و اکشن ایجاد کرد. این اثر با ترکیب فلسفه، تکنولوژی و جلوه‌های ویژه‌ی بی‌سابقه، مرز میان واقعیت و مجاز را در هم شکست و الهام‌بخش ده‌ها فیلم، بازی و حتی نظریه‌ی فرهنگی شد.
موفقیت فیلم به ساخت دو دنباله‌ی هم‌زمان در سال ۲۰۰۳ منجر شد:
- The Matrix Reloaded — با سکانس‌های اکشن پیچیده و طراحی رقص نبردی که به‌صورت دیجیتال ثبت شد.
- The Matrix Revolutions — پایانی پرشور و فلسفی که مفاهیم آزادی، فنا و تولد دوباره را به اوج رساند.
در سال ۲۰۲۱، لانا واچوفسکی بدون خواهرش لی‌لی، با The Matrix Resurrections به جهان ماتریکس بازگشت. با اینکه فیلم نقدهای متناقضی دریافت کرد، اما روح اصلی مجموعه را زنده نگه داشت.
انتخاب غیرمنتظره‌ی فیشبورن
در پنل نیویورک، لورنس فیشبورن اعلام کرد که از میان دنباله‌ها، The Matrix Revolutions را بیشتر از بقیه دوست دارد — انتخابی که برای بسیاری از طرفداران غیرمنتظره بود، چراکه Reloaded معمولاً به خاطر سکانس‌های اکشن خیره‌کننده‌اش محبوب‌تر است.
او توضیح داد که بخش‌هایی از Revolutions برایش بسیار تأثیرگذار بوده است:
«صحنه‌ای که نئو نابینا می‌شود ولی هنوز می‌تواند جهان را درک کند، و سفر او و ترینیتی به شهر ماشین‌ها برایم خیلی عمیق بود. ما می‌دانستیم درگیر کاری هستیم که قرار است مرزهای سینما را جابه‌جا کند.»
فیشبورن همچنین با افتخار افزود:
«بدون ماتریکس، MCU هم به شکل امروزی وجود نداشت. هیچ‌چیز مثل قبل نبود. تمام سینمای اکشن مدرن از دل ماتریکس بیرون آمده است.»
تأثیر The Matrix بر سینمای مدرن و MCU
گرچه برخی منتقدان دنباله‌های Matrix را از نظر روایت ضعیف‌تر از فیلم نخست می‌دانند، اما از لحاظ فنی و بصری، این آثار پایه‌گذار بسیاری از زبان‌های سینمایی جدید شدند. از حرکت آهسته‌ی ۳۶۰ درجه (Bullet Time) تا طراحی صحنه‌های رزمی با کمک CGI، همگی ابزارهایی بودند که بعدها در فرنچایزهایی چون Marvel Cinematic Universe (MCU)، Inception و حتی John Wick (که خود کیانو ریوز نقش اصلی‌اش را دارد) به کمال رسیدند.
Revolutions به‌ویژه در خلق محیط‌های تماماً دیجیتال مانند Machine City و نبردهای گسترده‌ی پایانی‌اش، مرزهای تکنولوژی زمان خود را شکست. هرچند جلوه‌های ویژه‌ی آن امروز کمی قدیمی به نظر می‌رسد، اما همان تلاش‌ها زیربنای پیشرفت هنر جلوه‌های بصری در دو دهه‌ی بعد شد.
تحلیل فلسفی: پایان به مثابه آغاز
Revolutions برخلاف ظاهر اکشن‌محور خود، ساختاری فلسفی دارد. نابینایی نئو نمادی از «بصیرت حقیقی» است، و سفر او و ترینیتی به دل قلمرو ماشین‌ها، استعاره‌ای از مرگ، فداکاری و بازگشت به منبع است.
انتخاب این فیلم از سوی فیشبورن، بیش از هر چیز نشان می‌دهد که او به جنبه‌ی معنوی و استعاری ماتریکس بیش از جنبه‌ی تجاری یا اکشن آن توجه دارد.
میراث ماندگار ماتریکس
حتی اگر Reloaded از نظر اکشن برتر باشد یا Resurrections مفاهیم متا و خودارجاعی را به نمایش بگذارد، Revolutions نقطه‌ی اوج سفر فکری و حسی این سه‌گانه است — سفری از شک به ایمان، از واقعیت مجازی به حقیقت وجودی.
امروزه که هالیوود مملو از فرنچایزها و دنباله‌هاست، ماتریکس ثابت کرد که می‌توان یک جهان سینمایی عظیم را بر پایه‌ی اندیشه، فلسفه و انسانیت ساخت؛ نه فقط بر جلوه‌های ویژه.
جمع‌بندی
لورنس فیشبورن با گفتن جمله‌ی معروفش —
«No Matrix, no MCU»
در واقع تأکید کرد که The Matrix نه‌تنها یکی از تأثیرگذارترین فیلم‌های قرن بیستم است، بلکه شالوده‌ی سینمای اکشن و علمی‌تخیلی مدرن محسوب می‌شود.
از شیوه‌ی فیلم‌برداری گرفته تا زبان طراحی، موسیقی و هویت بصری، میراث ماتریکس در سراسر سینمای امروز جاری است.
و شاید حق با مورفئوس باشد: اگر ماتریکس نبود، ما هنوز در خواب واقعیت‌های تکراری به سر می‌بردیم.
پرسش‌های متداول)
۱. کدام دنباله از نظر لورنس فیشبورن بهترین است؟
او The Matrix Revolutions (۲۰۰۳) را به‌عنوان دنباله‌ی مورد علاقه‌اش معرفی کرد.
۲. چرا او در فیلم چهارم (The Matrix Resurrections) حضور نداشت؟
نسخه‌ی چهارم شامل نسخه‌ای متفاوت از شخصیت مورفئوس بود که توسط یحیی عبدالمتین دوم بازی شد. فیشبورن گفته بود که دعوتی برای حضور در فیلم دریافت نکرده است.
۳. آیا ماتریکس واقعاً بر MCU تأثیر گذاشت؟
به شکل غیرمستقیم، بله. سبک اکشن، طراحی صحنه‌های دیجیتال و روایت‌های فلسفی ماتریکس، بر شکل‌گیری زبان بصری فیلم‌های ابرقهرمانی بعدی از جمله آثار مارول تأثیر زیادی داشت.
۴. آیا ساخت فیلم جدیدی از مجموعه در کار است؟
در حال حاضر شایعاتی درباره‌ی پروژه‌ای جدید از دنیای ماتریکس منتشر شده، اما هنوز توسط استودیو Warner Bros. تأیید رسمی نشده است.
۵. آیا The Matrix Revolutions پایان قطعی داستان بود؟
از نظر مفهومی بله؛ اما دنباله‌ی ۲۰۲۱ (Resurrections) نشان داد که ایده‌ی «باززایی» در دنیای ماتریکس می‌تواند ادامه‌دار باشد.
منبع : screenrant